Οι εστίες μόλυνσης των PFAS στο νερό της Ευρώπης

Ένας νέος χάρτης που δείχνει την έκταση των υπερφθοριωμένων και πολυφθοριωμένων αλκυλιώμενων ουσιών της Ευρώπης (παντοτινά χημικά PFAS) κυκλοφόρησε από το Forever Pollution Project.

Για την υλοποίηση του πρότζεκτ συνεργάστηκαν ειδησεογραφικοί οργανισμοί από 18 ευρωπαϊκές χώρες όπως το Βέλγιο, η Τσεχική Δημοκρατία, η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Λετονία, η Ολλανδία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο που συγκεντρώθηκαν για να διερευνήσουν πώς αυτές οι χημικές ουσίες βλάπτουν το περιβάλλον και την υγεία μας.

Η έρευνα αποκάλυψε ότι τα χημικά PFAS έχουν μολύνει περισσότερες από 17.000 τοποθεσίες στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο και επιπλέον 22.000 εστίες οι οποίες προέρχονται απο τρέχουσες ή προηγούμενες βιομηχανικές δραστηριότητες.

Τι κινδύνους εγκυμονούν τα χημικά PFAS;

Τα PFAS είναι ένα σύνολο ανθρωπογενών χημικών ουσιών που υπάρχουν από τη δεκαετία του 1940. Έχουν χρησιμοποιηθεί σε μια ποικιλία καταναλωτικών προϊόντων, όπως τα αντικολλητικά σκεύη, τα αδιάβροχα ρούχα, οι συσκευασίες τροφίμων και ο αφρός πυρόσβεσης. Λόγω των μοναδικών ιδιοτήτων τους, δηλαδή της αντοχής στη θερμότητα και της υδατοαπωθητικότητας τους, ήταν ελκυστικά και για βιομηχανικές χρήσεις.

Τα PFAS μπορούν να παραμείνουν στο περιβάλλον επ’ αόριστον γιατί δεν διασπώνται εύκολα. Μπορούν να συσσωρευτούν σε πηγές νερού και στο έδαφος, και στη συνέχεια μπορούν να εισέλθουν στον οργανισμό των ανθρώπων και των ζώων μέσω επαφής ή κατάποσης.

Μόλις εισέλθουν στο σώμα, αυτές οι χημικές ουσίες μπορούν να επηρεάσουν τις ορμόνες και άλλες βασικές σωματικές λειτουργίες. Η μακροχρόνια έκθεση σε χαμηλά επίπεδα PFAS έχει συνδεθεί με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως:

• καρκίνος,
• στειρότητα,
• γενετικές ανωμαλίες,
• διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος,
• προβλήματα θυρεοειδούς,
• ενδοκρινική διαταραχή,
• ηπατική βλάβη,
• νεφρική βλάβη,
• επιδείνωση άσθματος,
• παχυσαρκία κ.α.

Πώς συντάχθηκε ο χάρτης;

Οι δημοσιογράφοι συγκέντρωσαν αδημοσίευτα δεδομένα από διάφορες πηγές πληροφόρησης, έτσι ώστε να εντοπίσουν τις εστίες της μόλυνσης. Ακόμα για τον προσδιορισμό αυτών των τοποθεσιών, προσάρμοσαν τη μεθοδολογία μιας ομάδας ερευνητών (από το PFAS Project Lab της Βοστώνης & το PFAS Sites and Community Resources Map) που έχουν κάνει παρόμοια εργασία για να χαρτογραφήσουν τη μόλυνση στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στο πρότζεκτ εντοπίστηκαν 20 εγκαταστάσεις παραγωγής χημικών και περισσότερες από 2.300 τοποθεσίες στην Ευρώπη που θεωρούνται καίριες εστίες PFAS, δηλαδή μέρη όπου η μόλυνση φτάνει σε επικίνδυνα επίπεδα για την υγεία των ανθρώπων που εκτίθενται σε αυτά.

Ο χάρτης δείχνει ότι το Βέλγιο φιλοξενεί τα υψηλότερα επίπεδα ρύπανσης, όπου τα PFAS βρέθηκαν στα υπόγεια ύδατα σε συγκεντρώσεις έως και 73 νανογραμμάρια ανά λίτρο (ng/l) στο Zwijndrecht της Φλάνδρας.

Μιλώντας στην Guardian, ο καθηγητής Crispin Halsall, περιβαλλοντικός χημικός στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ θεωρεί ότι οι υψηλές συγκεντρώσεις PFAS που εντοπίστηκαν στο νερό είναι αρκετά επικίνδυνες για τον άνθρωπο.

Από τα PFAS που εντοπίστηκαν, 640 τοποθεσίες είχαν υψηλές συγκεντρώσεις άνω των 1.000 νανογραμμαρίων ανά λίτρο νερού.

Υπάρχει κίνδυνος πολλά ζώα που ανήκουν στον ανθρώπινο τροφικό ιστό και έχουν πρόσβαση σε αυτά τα νερά, να μεταφέρουν αυτές τις χημικές ουσίες στον άνθρωπο. Επίσης υπάρχει άμεσος κίνδυνος για τους ανθρώπους που έχουν πρόσβαση στην άγρια ​​ζωή και σε πηγές τροφής όπως το ψάρεμα και το κυνήγι.

Στην Ολλανδία, ένα ατύχημα κοντά στο αεροδρόμιο Schiphol στο Άμστερνταμ είχε ως αποτέλεσμα τα εδάφη να μολυνθούν με υψηλά επίπεδα PFAS από αφρό πυρόσβεσης. Παρόμοια ανησυχητικά ευρήματα έχουν βρεθεί σε ορισμένα αεροδρόμια και σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε ολόκληρη τη Γερμανία.

Πηγές πόσιμου νερού με PFAS

Πολλές πηγές πόσιμου νερού στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε ολόκληρη την Ευρώπη έχουν επίσης μολυνθεί με PFAS, όπως δείχνει ο χάρτης.

Από τα δεδομένα που συγκέντρωσε η Guardian από διάφορες εταιρείες νερού και την Υπηρεσία Περιβάλλοντος διαπιστώθηκε ότι από το 2006, 120 δείγματα πηγών πόσιμου νερού βρέθηκαν να περιέχουν συγκεντρώσεις PFOS ή PFOA πάνω από το επίπεδο των 100 νανογραμμαρίων ανά λίτρο (ng/l). Οι οδηγίες  Επιθεώρησης Πόσιμου Νερού (DWI) αναφέρουν ότι σε αυτό το επίπεδο οι εταιρείες ύδρευσης θα πρέπει να λάβουν μέτρα για τη μείωση των χημικών στο νερό πριν αυτό μεταφερθεί στα σπίτια των ανθρώπων.

Οι εταιρείες ύδρευσης υποστηρίζουν, ότι οι χημικές ουσίες δεν φτάνουν στο νερό της βρύσης επειδή είτε αυτό θα αναμειχθεί με άλλη πηγή νερού έτσι ώστε να αραιωθούν τα PFAS, είτε θα υποβληθεί σε μια εξειδικευμένη διαδικασία επεξεργασίας όπου τα PFAS θα αφαιρεθούν.

Ωστόσο ο χημικός και ειδικός στα PFAS Roger Klein είπε στην Guardian ότι η πρακτική ανάμειξης του νερού για την αραίωση των PFAS είναι εσφαλμένη. Συγκεκριμένα δήλωσε ότι με αυτή τη μέθοδο τα PFAS δεν αφαιρούνται από το νερό, καθώς είναι εξαιρετικά ανθεκτικά και βιοσυσσωρεύσιμα.

Σήμερα δεδομένης της ευρείας χρήσης των PFAS στα καταναλωτικά προϊόντα και τις βιομηχανικές διεργασίες, είναι σχεδόν αδύνατο να αποφευχθεί η έκθεση σε αυτά τα τοξικά και ουσιαστικά αναλλοίωτα χημικά στο πέρασμα του χρόνου.